Buryatya, Sibirya

Moğol steplerine veda edip  Moğolistan'ın en uzun nehri Selenga (Gökkuşağı) yanımızda, Rusya Federasyonu'nun üçüncü en büyük yüzölçümüne sahip  özerk cumhuriyeti; Buryat Cumhuriyeti'ne yani sibirya'nın güneydoğusuna geldik.

Rusya'nın Sibirya bölgesi benim için muhteşem bir hayal kırıklığı. Dağlık, ot bitmez, su geçmez, renksiz bir yer şekillenmiş aklımda bunca yıl...Tren müthiş manzaraların içinden geçerken yeşile, maviye, ağaçlara, coşkun sulara ve yol üzerindeki rengarenk boyalı evlere şaşkınlıkla bakakaldım.

Moğolistan'ın kuzeyinde, Baykal Gölü'nün güneyinde ve doğusunda yer alan, az nüfuslu Buryatya Cumhuriyeti ''yarım ay'' şekliyle dünyanın en derin gölünü kucaklamış gibi görünüyor haritalarda. Buryatya'nın rengi mavi, Baykal Gölü'nden.

30 Mayıs 1923 tarihinde kurulan ''Buryat-Moğol Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Birliği devleti  bugünkü Buryatya'nın tarihi temellerini oluşturmuş.İlk kolonileşmeler  1600 yıllarında başlamış. Moğol halklarından biri olan Buryatlar avcılıkla uğraşır, darı, arpa ve karabuğday yetiştirirler, demir ve gümüş işlerlermiş, Silah, balta, bıçak...yapan zanaatkarların da yaratıcı oldukları için tanrı gibi olağanüstü güçleri olduklarına inanırlarmış. Ataerkil düzene sahip Buryatlar'da baba ailenin reisi ve babadan oğula geçiyor. Yayı, oku ve atı çok iyi kullanan Buryatların Moğol İmparatorluğu'nun başarılarında büyük rolü var.

1609 yılında ilk defa, nehir yoluyla buraya gelen Ruslar, 30 yıl savaşlarından sonra 1639-1640 yıllarından itibaren Buryatya'yı  egemenlikleri altına almışlar. Rusya Federasyonu tarafından 5 yılda bir atanan Cumhurbaşkanı ve seçimli parlamentoyla idare edilen Buryatya vergi sistemi ve savunma konusunda Rusya'ya bağlı, para birimi ve ordusu yok, eğitimde özerk bir cumhuriyet.

Konuşma dili Buryatça olsa da bir geçiş bölgesi olan Buryatya: çok kültürlü, çok kimlikli, çok dilli, çok inançlı ve farklı etnik yapılara sahip çok milletli bir ülke. Ruslar, Çinliler, Moğollar, Türkler,..Stalin döneminde yapılan zorunlu göçler, SSCB döneminde yapılan işçi, uzman, memur...nüfus hareketleri, İpek Yolu benzeri 10 bin kilometrelik Çay Yolu, İki büyük ulaşım koridoru: Baykal-Amur ve TransSibirya Demiryolları da bu çeşitliliğe etken olmuş.

Buryat bayrağı sarı, beyaz ve mavi renkli şeritlerden oluşmuş, dikdörtgen biçimli. Mavi şeritin üzerindeki ''soyombo'' da ateş: sonsuz büyüme, zenginli ve başarıyı, alevin üç dili geçmiş, bugün ve geleceği, güneş ve ay ebedi mavi gökyüzünde  moğol ulusunun ebedi varlığını, beyaz renk barış, birlik ve mutluluğu sembolize ediyormuş. 

Buryat Cumhuriyeti'nin Oka bölgesinde yaşayan 3 binden fazla yakın Soyot Türk'ünün kültür ve dil olarak yok olma tehlikesi Unesco tarafından belirtilmiş.

Tüm Buryatlar (İrkutsk bölgesi:batı Buryatlar, Baykal'ın doğusu: batı Buryatlar) 17.yüzyıla  yani Moğol rahipler buraya gelinceye  Tengri dinine inanırken zaman içinde farklı inaçlar oluşmuş. Baykal Gölü'nün doğusundaki Buryatlar 17.yüzyıldan itibaren Budizm'i kabul etmişler.

Ülkenin üstü de altı da zengin. Yer altında altın, kömür, tungsten, uranyum, asbest, kurşun, kalay ve alüminyum rezervleri yer üstünde göller, akarsular, Tayga ormanları...

Rusya'nın göl bakımından en zengin cumhuriyeti. 35 bin göl, binlerce nehir. 

Bir sonraki yazı  Sibirya'nın Mavi Gözü BAYKAL...