Bize Bir Şey Olmaz !!! MI ???
Adı Epidemi olmuş, Pandemi olmuş farkeder mi?
Epidemi; kontrolden çıkan herhangi bir sorunu tarif etmek için kullanılan genel bir kavram. Tıp alanında bir bölge, bir toplum veya bir grup insanda görülen salgına verilen ad. Pandemi ise WHO Dünya Sağlık Örgütü'nün dünyanın farklı yerlerinde, kitleler halinde ortaya çıkan coğrafi salgında kullandığı kavram. Boyut olarak farketse de sonuç doğanın insanla savaşı.
Veba salgınlarının MÖ 14. yüzyıldan(Hitit Dönemi) başladığı söylense de
MS 165-180 yıllarında Antoninus(Galen Vebası)vebası bilinen en büyük ilk salgın. Doğu seferinden dönen askerler tarafından Roma İmparatorluğuna taşındığı söylenen, gerçek nedeni bilinmeyen(Kızamık, Çiçek..) virüsle nüfusun %30 ölürken İmparatorlar Lucius Verus ve Aurelius Antoninus'da hayatını kaybedenlerden. Sonuç ölüm %30, Pax Romana(Roma Barışı)'nın sonu.
541 yılında Jüstinyen Vebası Avrupa'da başlayıp Mısır, Filistin, Suriye ve şehrin giriş ve çıkışlara kapalı olmasına rağmen Bizans'a ulaşıyor. Askeri birliklerin getirdiği malzemelerin arasında gelen farelerin tüyleri arasında taşınmış olduğu sanılıyor.Sonuç Konstantinopolis(İstanbul) şehir nüfusunda %40 azalma, Bizans'ın güçten düşmesi,Avrupa tarihini değiştiren gelişmeler...
14. yüzyılda yaklaşık 200 milyon kişinin ölümüne neden olan Kara Veba en yıkıcı salgın olarak bilinmekte. Sonuç; Avrupa nüfusunun %30-%60 oranında azalması, toplumda Tanrı ve Kilise soruları başlamasıyla dinde reform hareketlerinin başlaması, Venediklilerin 1423'te ''Lazaretto Vecchio''adasında ilk yalıtılmış hastaneyi kurması, 1468 den sonra kente gelen tüm gemileri ''Lazaretto Nuova'' adlı adacıkta 40 gün ''Quarantino''dezenfekte amaçlı bekletmesi, halk sağlığı kavramının oluşması, evlerin yapımında tuğla kullanılarak mimari ve kentsel değişimler.
Venedik Festivali'nin dillere destan maskelerinin Kara Veba döneminin getirisi olduğu,sağ kalabilen insanların yaralarını gizleyebilmek için uzun giysiler ve maskeler kullanıldığı anlatılıyor.Siyah uzun giysili,beyaz uzun gaga gibi burunlu maskenin Veba'yı, Kara Ölüm'ü simgelediği ve hekimlerin tanınmak için bunu taktığı da söylenenler arasında.
Kara Veba'nın dönüşü 1720-1722 yılları arasında Büyük Marsilya salgını.
15. yüzyılda Avrupalı kaşiflerin Amerika kıtasındaki yerlileri çiçek, tifüs, grip, difteri hastalıkları ile tanıştırması yerli nüfusun %90 nın yok olmasına mal olmuş. Nüfus azalması kolonileştirmeyi kolaylaştırmış.
16. yüzyılda ''Yeni İspanya'' adlı Meksika'da birkaç farklı hastalığın aynı dönemde oluşması Cocoliztli salgınları'nı ortaya çıkarmış. Aztek uygarlığının sonunu getiren salgında 15 milyona yakın insan hayatını kaybetmiş.
Yedi farklı Kolera salgını gören dünyamızda en ölümlüsü 1852-1860 yılları arasında olan üçüncü salgında nedenin kirli içme suları olduğu anlaşılmış. Sonuç ölümler olsa da içme suyunun arıtılması ve kaynatılması gerektiği öğrenilmiş.
Jüstinyen Vebası ve Kara Veba'dan sonra 1855-1859 yılları arasında Çin'de başlayıp Hindistan'a oradan da dünyaya yayılan, etkisi bir asır süren Üçüncü Veba. Sonuç; tedavi edici ilaçların geliştirilmesi ve çağın buluşu PENİSİLİN.
1914-1918 Birinci Dünya Savaşı döneminde bitlerin neden olduğu Tifüs salgını
savaşın sürdüğü her cephede çok can aldı. Aşısını bulan ''Hıfzıssıhha Enstitüsü'', ''Verem Savaş Dispanserleri'' kurucusu Dr. Refik Saydam'dır.
1918-1920 yıllarında dünyayı değiştirecek gelişmelerin yanısıra ''İspanyol Gribi Salgını'' diye anılan H1N1 virüsü ortaya çıkıyor. Adı İspanyol kendi Amerika kaynaklı insanlık tarihinin bilinen en ölümlü salgınının iyi yanı savaşın belki de bitme nedeni olması. Savaşa gidecek askerlerin morali bozulmasın diye savaşa girmemiş İspanya basını kullanıldığından bu isimle anılıyor. Böbrek
rahatsızlığıyla 1918 temmuz ayında Avusturya, Karlsbad'a gitmiş olan Atatürk, Viyana'dan dönerken bu hastalığa yakalanıp 4-5 günde atlatmış. 1919 baharında Samsun'a gitmek üzereyken hastalık yinelese de bir önceki bağışıklık nedeniyle hafif geçmiş.
1957'de ördeklerde mutasyona uğrayıp insana geçen Asya Gribi aşısı bulunarak durdurulabilmiş. Kitlesel aşılanma başlamış.
HIV (AIDS)virüsü son 30 yılda 35 milyondan fazla kişinin ölümüne neden olmuş. 1959 yılında Kongo'da maymundan insana geçtiği görülen virüsün teşhisi ve adı 1980 yılında konuldu, kesin tedavisi bulunamadı.
Koronavirüs (COVID19) 2019 yılının son aylarında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıktı, aylar içinde dünyaya yayıldı, nasıl bulaştığı konusundaki varsayımlar, tedavisi konusunda çalışmalar umarız en kısa zamanda kesin ve başarılı sonuçlara ulaşır.
Dünya'nın doğal yapısını bozmaktan vazgeçmemiz gerektiğini adım adım anlatmış doğa bize sanki bizim ondan aldıklarımızı geri verme zamanı gelmiş.
Ağaçları kestik, binaları diktik havasız, topraksız kaldık. Su kaynaklarını tükettik, suları kirlettik susuz kaldık. Hayvanları doğal ortamlarından, doğal beslenmelerinden ayırıp insanlara bağımlı hale getirdik aç bıraktık. Ekolojik dengeleri bozduk, iklim değişikliklerine yol açtık.
Şimdi ''gideyim de bir dağ başına bunlardan kaçayım zamanı'' değil, kendimizi düzeltme zamanıdır.
Epidemi; kontrolden çıkan herhangi bir sorunu tarif etmek için kullanılan genel bir kavram. Tıp alanında bir bölge, bir toplum veya bir grup insanda görülen salgına verilen ad. Pandemi ise WHO Dünya Sağlık Örgütü'nün dünyanın farklı yerlerinde, kitleler halinde ortaya çıkan coğrafi salgında kullandığı kavram. Boyut olarak farketse de sonuç doğanın insanla savaşı.
Veba salgınlarının MÖ 14. yüzyıldan(Hitit Dönemi) başladığı söylense de
MS 165-180 yıllarında Antoninus(Galen Vebası)vebası bilinen en büyük ilk salgın. Doğu seferinden dönen askerler tarafından Roma İmparatorluğuna taşındığı söylenen, gerçek nedeni bilinmeyen(Kızamık, Çiçek..) virüsle nüfusun %30 ölürken İmparatorlar Lucius Verus ve Aurelius Antoninus'da hayatını kaybedenlerden. Sonuç ölüm %30, Pax Romana(Roma Barışı)'nın sonu.
541 yılında Jüstinyen Vebası Avrupa'da başlayıp Mısır, Filistin, Suriye ve şehrin giriş ve çıkışlara kapalı olmasına rağmen Bizans'a ulaşıyor. Askeri birliklerin getirdiği malzemelerin arasında gelen farelerin tüyleri arasında taşınmış olduğu sanılıyor.Sonuç Konstantinopolis(İstanbul) şehir nüfusunda %40 azalma, Bizans'ın güçten düşmesi,Avrupa tarihini değiştiren gelişmeler...
14. yüzyılda yaklaşık 200 milyon kişinin ölümüne neden olan Kara Veba en yıkıcı salgın olarak bilinmekte. Sonuç; Avrupa nüfusunun %30-%60 oranında azalması, toplumda Tanrı ve Kilise soruları başlamasıyla dinde reform hareketlerinin başlaması, Venediklilerin 1423'te ''Lazaretto Vecchio''adasında ilk yalıtılmış hastaneyi kurması, 1468 den sonra kente gelen tüm gemileri ''Lazaretto Nuova'' adlı adacıkta 40 gün ''Quarantino''dezenfekte amaçlı bekletmesi, halk sağlığı kavramının oluşması, evlerin yapımında tuğla kullanılarak mimari ve kentsel değişimler.
Venedik Festivali'nin dillere destan maskelerinin Kara Veba döneminin getirisi olduğu,sağ kalabilen insanların yaralarını gizleyebilmek için uzun giysiler ve maskeler kullanıldığı anlatılıyor.Siyah uzun giysili,beyaz uzun gaga gibi burunlu maskenin Veba'yı, Kara Ölüm'ü simgelediği ve hekimlerin tanınmak için bunu taktığı da söylenenler arasında.
Kara Veba'nın dönüşü 1720-1722 yılları arasında Büyük Marsilya salgını.
15. yüzyılda Avrupalı kaşiflerin Amerika kıtasındaki yerlileri çiçek, tifüs, grip, difteri hastalıkları ile tanıştırması yerli nüfusun %90 nın yok olmasına mal olmuş. Nüfus azalması kolonileştirmeyi kolaylaştırmış.
16. yüzyılda ''Yeni İspanya'' adlı Meksika'da birkaç farklı hastalığın aynı dönemde oluşması Cocoliztli salgınları'nı ortaya çıkarmış. Aztek uygarlığının sonunu getiren salgında 15 milyona yakın insan hayatını kaybetmiş.
Yedi farklı Kolera salgını gören dünyamızda en ölümlüsü 1852-1860 yılları arasında olan üçüncü salgında nedenin kirli içme suları olduğu anlaşılmış. Sonuç ölümler olsa da içme suyunun arıtılması ve kaynatılması gerektiği öğrenilmiş.
Jüstinyen Vebası ve Kara Veba'dan sonra 1855-1859 yılları arasında Çin'de başlayıp Hindistan'a oradan da dünyaya yayılan, etkisi bir asır süren Üçüncü Veba. Sonuç; tedavi edici ilaçların geliştirilmesi ve çağın buluşu PENİSİLİN.
1914-1918 Birinci Dünya Savaşı döneminde bitlerin neden olduğu Tifüs salgını
savaşın sürdüğü her cephede çok can aldı. Aşısını bulan ''Hıfzıssıhha Enstitüsü'', ''Verem Savaş Dispanserleri'' kurucusu Dr. Refik Saydam'dır.
1918-1920 yıllarında dünyayı değiştirecek gelişmelerin yanısıra ''İspanyol Gribi Salgını'' diye anılan H1N1 virüsü ortaya çıkıyor. Adı İspanyol kendi Amerika kaynaklı insanlık tarihinin bilinen en ölümlü salgınının iyi yanı savaşın belki de bitme nedeni olması. Savaşa gidecek askerlerin morali bozulmasın diye savaşa girmemiş İspanya basını kullanıldığından bu isimle anılıyor. Böbrek
rahatsızlığıyla 1918 temmuz ayında Avusturya, Karlsbad'a gitmiş olan Atatürk, Viyana'dan dönerken bu hastalığa yakalanıp 4-5 günde atlatmış. 1919 baharında Samsun'a gitmek üzereyken hastalık yinelese de bir önceki bağışıklık nedeniyle hafif geçmiş.
1957'de ördeklerde mutasyona uğrayıp insana geçen Asya Gribi aşısı bulunarak durdurulabilmiş. Kitlesel aşılanma başlamış.
HIV (AIDS)virüsü son 30 yılda 35 milyondan fazla kişinin ölümüne neden olmuş. 1959 yılında Kongo'da maymundan insana geçtiği görülen virüsün teşhisi ve adı 1980 yılında konuldu, kesin tedavisi bulunamadı.
Koronavirüs (COVID19) 2019 yılının son aylarında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıktı, aylar içinde dünyaya yayıldı, nasıl bulaştığı konusundaki varsayımlar, tedavisi konusunda çalışmalar umarız en kısa zamanda kesin ve başarılı sonuçlara ulaşır.
Dünya'nın doğal yapısını bozmaktan vazgeçmemiz gerektiğini adım adım anlatmış doğa bize sanki bizim ondan aldıklarımızı geri verme zamanı gelmiş.
Ağaçları kestik, binaları diktik havasız, topraksız kaldık. Su kaynaklarını tükettik, suları kirlettik susuz kaldık. Hayvanları doğal ortamlarından, doğal beslenmelerinden ayırıp insanlara bağımlı hale getirdik aç bıraktık. Ekolojik dengeleri bozduk, iklim değişikliklerine yol açtık.
Şimdi ''gideyim de bir dağ başına bunlardan kaçayım zamanı'' değil, kendimizi düzeltme zamanıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder